Palijativna nega ublažava bol: Pacijenta treba pitati da oceni jačinu bola na skali od 1 do 10

Palijativna nega, odnosno palijativno zbrinjavanje je pristup čiji je cilj poboljšanje kvaliteta života pacijenata suočenih sa neizlečivom bolešću, kao i poboljšanje kvaliteta života članova njihovih porodica. Kako je bol jedan od najčešćih simptoma u palijativnom zbrinjavanju sa dr Valentinom Dašić iz Zavoda za gerijatriju i palijativno zbrinjavanje u Beogradu, spec. opšte medicine koja trenutno završava subspecijalizaciju iz medicine bola, razgovaramo o tome kada se bol javlja, koje je jačine i kojim lekovima može da se umanji.

Kojim lekovima umanjujemo bol?

- Analgetici su lekovi kojima umanjujemo ili otklanjamo bol. Daju se onda kada se bol pojavi, nezavisno od toga koje je jačine. Da bi lečenje bola bilo uspešno potrebni su: dobra procena bola, započinjanje terapije bez odlaganja, pravilan izbor i upotreba analgetika kao i međusobna saradnja obolelog, porodice i medicinskog osoblja. Lekar će preporučiti lek protiv bolova u zavisnosti od jačine i vrste bola.

Za ublažavanje bolova slabe jačine koriste se neopioidni analgetici (nesteroidni antiinflamatorni lekovi i paracetamol). Kada je uz terapiju neopioidima bol i dalje prisutan, primenjuju se opioidi. U zavisnosti od brzine i dužine delovanja, razlikuju se dve grupe opioida:

• Opioidi dugog dejstva – deluju polako, u dužem vremenskom periodu nakon uzimanja, i koriste se isključivo po satnici, u jednakim vremenskim periodima

• Opioidi kratkog dejstva – deluju brzo nakon uzimanja i obolelog brzo oslobađaju bola, ali to dejstvo kraće traje. Koriste se po potrebi, kada se i pored primene opioida dugog dejstva pojavi iznenadni bol jakog intenziteta („proboj bola“).

Opioidi se često kombinuju i sa drugim grupama lekova i treba ih uzimati uz lekove za otklanjanje njihovih uobičajenih neželjenih dejstava (mučnina, zatvor) koja su prolazna. Opioide treba uzimati u količini i vremenskim periodima kako je lekar propisao. Ukoliko se bol održava i nakon propisanih analgetika, ili se pojavi drugačija vrsta bola od prethodnog (žarenje, bockanje, trnjenje, hladnoća), lekar će odrediti veću dozu, druge lekove ili kombinaciju više lekova.

Doziranje opioida

- Postoje opioidi koji imaju maksimalnu dozu u toku dana, kao i opioidi koji je nemaju ili je ona visoka. Optimalna doza je doza koja otklanja bol, koju pacijent dobro podnosi i koja izaziva što manje neželjenih efekata (zatvor, mučnina, smetnje sa disanjem). Opioide može propisati lekar opšte medicine, kućnog lečenja, specijalista iz ambulante za bol ili bolnice i bezbedni su kada se upotrebljavaju prema uputstvu lekara. Postepenim povećanjem doza isključivo od strane lekara ne dolazi do zastoja disanja koje je najteže neželjeno dejstvo opioida. Smetnje sa disanjem mogu biti prisutne nezavisno od terapije bola opioidima (tumor, plućne bolesti) a postoje opioidi koji se mogu dati pacijentu koji ima istovremeno i bol i smetnje sa disanjem.

Dostupnost lekova za bolove

Jedan od najčešćih strahova kod obolelog i kod članova porodice je strah da će se jak bol pojaviti u toku noći, kada domovi zdravlja ne rade, i da će biti bespomoćni. Postoji više lekova protiv jakih bolova koje oboleli može uzeti bilo kada u toku dana, pa i u toku noći, i koriste se „na usta“(oralno).

- Ukoliko je to nemoguće zbog otežanog gutanja, povraćanja, nesaradnje pacijenta, lošeg opšteg stanja, primenjuju se lekovi u obliku flastera (lepljenjem na kožu) ili u obliku supozitorija (čepići). Lekaru treba reći ukoliko pacijent dodatno koristi bilo koji od preparata alternativnog lečenja zbog mogućih reakcija sa analgeticima.