Srce se fiziološki može podeliti na tzv. levo srce (leva komora i leva pretokomora) i na tzv. desno srce (desna komora i desna pretkomora). Krv iz desne strane srca prolazi kroz plućne arterije u plučne kapilare gde se ugljen dioksid uklanja iz krvi i preuzima kiseonik.
- Normalno je pritisak u plućnim arterijama nizak, zbog čega je mišićni sloj "desnog srca" tanji od mišića leve strane srca (potrebno je relativno malo mišićnog tkiva i rada kako bi se krv iz pluća istisnula u plućne arterije). Nasuprot tome, mišićni sloj levog srca je znatno deblji, jer mora da tera krv kroz celo telo protiv mnogo većeg pritiska. Povišen krvni pritisak u plućnoj cirkulaciji utiče na krvne sudove pluća i desnu komoru i pretkomoru. Promene u ćelijama koje čine plućne arterije mogu da dovedu do toga da zidovi arterija postanu kruti, otečeni i zadebljali. Ove promene mogu da uspore ili blokiraju protok krvi kroz pluća, uzrokujući plućnu hipertenziju - objašnjava prim. dr sci. med. Tatjana Radosavljević, pneumoftiziolog.
Od plućne hipertenzije u Srbiji boluje oko 350 pacijenata.
U jednom obliku plućne hipertenzije, koji se naziva plućna arterijska hipertenzija (PAH), krvni sudovi u plućima su suženi ili blokirani.
- Oštećenje usporava protok krvi kroz pluća, a krvni pritisak u plućnim arterijama raste. Ako se pritisak u plućnim arterijama poveća na prilično visok nivo desna strana srca mora raditi jače (veće opterećenje) kako bi potisnula krv kroz plućne arterije. S vremenom desna komora zadeblja i poveća se, pa se razvije tzv. cor pulmonale, što dovodi do desnostranog otkazivanja srca - kaže dr Radosavljević i dodaje da se plućna hipertenzija klasifikuje u pet grupa, u zavisnosti od uzroka:
Plućna arterijska hipertenzija (PAH)
PAH nastaje iz nepoznatih razloga (idiopatska plućna arterijska hipertenzija). Njenom nastanku mogu da doprinesu i nasledna genetska svojstva. Idiopatska plućna hipertenzija dvostruko češće pogađa žene nego muškarce, a prosečna starost kada se postavlja dijagnoza je oko 35 godina.
Nedavno je identifikovano više genetskih mutacija u porodicama s ovim poremećajem. Stvarni mehanizam kojim ove nasledne genetske mutacije uzrokuju plućnu hipertenziju još nije poznat. Plućna arterijska hipertenzija može se razviti i kod osoba koje imaju određene bolesti, kao što su portalna hipertenzija, HIV infekcija, šistosomijaza (bolest koju prouzrokuje krvni parazit koji se sreće u zaraženim puževima), sistemska skleroza (sklerodermija) usled urođenih srčanih mana, lupus ili hronične bolesti jetre (ciroza).
Idiopatska plućna hipertenzija dvostruko češće pogađa žene nego muškarce, a prosečna starost kada se postavlja dijagnoza je oko 35 godina.
Plućna hipertenzija uzrokovana oboljenjima levog srca
Plućna hipertenzija uzrokovana oboljenjima levog srca često nastaje kada postoji bolest srčanih zalistaka leve pretkomore i komore, poput bolesti mitralnog zaliska ili aortnog zaliska. U tom slučaju možemo govoriti o sekundarnoj plućnoj hipertenziji, kada se povišen pritisak u levom srcu ”preliva na desno”. Ova je pojava dosta česta kod urođenih srčanih mana. Ukoliko se one hirurški ne leče mogu da dovedu do toga da pritisak u desnom srcu postane veći od pritiska u levom srcu, a u okviru tzv. Ajzenmengerovog sindroma. Popuštanje levog srca jedan je od najčešćih uzroka plućne hipertenzije.
Može se pojaviti i kod ljudi koji godinama imaju visok krvni pritisak ili bolest koronarnih arterija.
- Kada leva strana srca ne može na istisne krv u telo, krv se vraća u pluća i tamo povećava krvni pritisak. Nesposobnost srca da se na odgovarajući način opusti u toku perioda dijastole može takođe uzrokovati povratak krvi u pluća, što doprinosi plućnoj hipertenziji.
Plućna hipertenzija izazvana plućnim bolestima
Ovu grupu plućne hipertenzije uzrokuju hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP), plućna fibroza, opstruktivna slip apneja, dugotrajna izloženost velikim nadmorskim visinama kod ljudi kod kojih postoji veći rizik od plućne hipertenzije, plućne pneumokonioze (profesionalne bolesti koje dobijaju radnici u rudnicima). Druge plućne bolesti koje mogu dovesti do plućne hipertenzije su cistična fibroza, sarkoidoza, plućna histiocitoza Langerhansovih stanica (granulomatoza) i veliki gubitak plućnog tkiva zbog operacije ili povrede.
Plućna hipertenzija izazvana krvnim ugrušcima
Uzroci za nastanak ove grupe plućne hipertenzije su krvni ugrušci u plućima (plućni embolus) i ostali poremećaji zgrušavanja.Ovi embolus su brojni,i episode rasejavanja se ponavljaju Neke hronične bolesti mogu uzrokovati hronično) stvaranje krvnih ugrušaka, obično krvnih ugrušak u dubokim venama nogu (tzv. duboka venska tromboza). Krvni ugrušci u nozi mogu se otkinuti i putovati kroz venski krvotok i desnu stranu srca te se zaustaviti (zaglaviti) u plućnim arterijama ili manjim granama tih arterija u plućima, što uzrokuje plućnu emboliju. Ako se ti ugrušci ne razgrade u potpunosti, plućne arterije mogu postati uže i tvrđe (krute). To dovodi do jedne vrste plućne hipertenzije koja se naziva hronična tromboembolijska plućna hipertenzija.
Plućna hipertenzija izazvana drugim zdravstvenim stanjima
Plućnu hipertenziju mogu da izazovu i pojedina zdravstvena stanja poput:
- poremećaja krvnih ćelija, uključujući policitemiju (povišen broj crvenih krvnih zrnaca) i esencijalnu trombocitemiju - povišen broj krvnih pločica
- zapaljenski poremećaji krvnih sudova kao što su sarkoidoza i vaskulitis u okviru drugih, najčešće sistemskih bolesti vezivnog tkiva
- poremećaja metabolizma, uključujući glikogenoze (urođeni poremeća gde dolazi do taloženja tzv. glikogena svuda, pa i u krvne sudove pluća)
- bolesti bubrega
- tumori koji pritiskaju plućne arterije,povećavajući pritisak na mestu iznad tumora.
- ajzenmengerovog sindroma bolesti krvi (hematološke bolesti, kao što su hronična hemolitička anemija, mijeloproliferativne bolesti i splenektomija.
Istraživanja pokazuju da će broj bolesnika od plućne hipertenzije biti u porastu u narednim decenijama
Faktori rizika
- starenje povećava rizik od razvoja plućne hipertenzije
- stanje se češće dijagnostikuje kod ljudi starosti od 30 do 60 godina, dok je idiopatski PAH češći kod mlađih osoba
- porodična istorija PAH
- prekomerna telesna težina
- poremećaji zgrušavanja krvi
- izloženost azbestu
- genetski poremećaji, uključujući urođene srčane mane
- život na velikoj nadmorskoj visini
- upotreba određenih lekova za mršavljenje
- zloupotreba psihoaktivnih suspstanci
- upotreba selektivnih inhibitora ponovnog preuzimanja serotonina (SSRI), koji se koriste za lečenje depresije i anksioznosti
Znaci i simptomi plućne hipertenzije se razvijaju polako
U pojedinim slučajevima biće odsutni mesecima ili čak godinama. Simptomi mogu da se pogoršaju kako bolest napreduje.
Simptomi plućne hipertenzije uključuju:
- osećaj nedostaka vazduha
- umor
- vrtoglavice i nesvesticu (sinkopu - nagli gubitak svesti)
- slabost ( tkiva ne dobijaju dovoljno kiseonika)
- pritisak ili bol u grudima
- oticanje zglobova, nogu i stomaka, kao znak popuštanja desnog srca
- plavičasta boja usana i kože (cijanoza)
- ubrzan puls ili lupanje srca
Drugi simptomi, kao što su kašalj (retko, iskašljavanje krvi) i piskanje (zviždanje ili hroptanje) u plućima, obično su posledica osnovne bolesti pluća. Kod bolesnika s plućnom hipertenzijom može se javiti i promuklost, ali retko.
Kako se postavlja dijagnoza plućne hipertenzije?
Plućnu hipertenziju je teško dijagnostikovati u početnim fazama, jer se često ne otkriva na rutinskom fizikalnom pregledu. Čak i kada je stanje napredovalo, njegovi znaci i simptomi su slični onima kod drugih bolesti srca i pluća.
- Lekar će obaviti fizikalni pregled i razgovaraće sa pacijentom o znacima i simptomima. Na temelju simptoma, oni mogu posumnjati na plućnu hipertenziju, posebno kod ljudi koji već imaju plućnu bolest ili neki drugi poznati uzrok plućne hipertenzije.
Kako bi dobio jasnu sliku o bolesti stručnjak će nas uputiti na ehokardiogram, ultrazvuk srca, CT skeniranje putem kojeg se mogu uočiti uvećane plućne arterije, ali i neke druge plućne bolesti. Jedna od dijagnostičkih metoda je i skeniranje ventilacije i perfuzije (plućnog krvotoka). Ovaj test može biti od pomoći kod dijagnostike krvnih ugrušaka koji mogu izazvati visok krvni pritisak u plućima.
Lečenje plućne hipertenzije
Lečenje osnovnog stanja je od velike pomoći. Ne postoji lek za plućnu hipertenziju, ali što se bolest ranije dijagnostikuje i počne da leči lakše je živeti sa njom.
Violeta Nedeljković
NE PROPUSTITE
