Dijabetes i osteoporoza su među najčešćim hroničnim bolestima sa kojima se susrećemo u svakodnevnom kliničkom radu. Prema epidemiološkim podacima, više od 200 miliona ljudi pati od osteoporoze, pri čemu svaka treća žena u postmenopauzi oboli od ove bolesti.
Prevalencija dijabetesa u opštoj populaciji procenjuje se na oko pola milijarde, a učestalost osteoporoze i dijabetesa raste s godinama.
Kako dijabetes utiče na kosti?
Na molekularnom nivou, postoje brojna preklapanja između mehanizama i signalnih puteva koji utiču na metabolizam kostiju i regulišu homeostazu glukoze.
Loše regulisani nivoi glikemije (tj. neadekvatno regulisan dijabetes) dovode do povećane proizvodnje krajnjih produkata metabolizma, što slabi funkciju osteoblasta, odnosno ćelija koje grade koštano tkivo, i povećava aktivnost osteoklasta (ćelija koje razgrađuju koštano tkivo). Ovo stanje dovodi do smanjenja čvrstoće kostiju i mineralizacije tokom vremena.
S druge strane, hormon insulin, osim što reguliše metabolizam glukoze, ima blagotvorno dejstvo na koštano tkivo. Vezivanjem za receptore na površini osteoblasta, insulin stimuliše formiranje kostiju, stimulišući proizvodnju kolagena i koštanog matriksa.
Rizik od osteoporoze je najveći kod žena sa dijabetesom tipa 1
Povećana koncentracija insulina (hiperinsulinemija), koja može biti prisutna i pre pojave dijabetesa, objašnjava fenomen očuvane ili povećane gustine koštanog tkiva kod osoba sa dijabetesom tipa 2.
S druge strane, rizik od razvoja osteoporoze je znatno veći kod osoba sa dijabetesom tipa 1. Naime, žene sa dijabetesom tipa 1 imaju 12 puta veći rizik od preloma u poređenju sa opštom populacijom, dok žene sa dijabetesom tipa 2 imaju 1,7 puta veći rizik od preloma.
Uprkos blagotvornom dejstvu insulina na mineralnu gustinu kostiju, očekuju se povećani rizici od osteoporotskih preloma usled nekoliko faktora, od kojih je najvažniji starost.
Većina obolelih od dijabetesa su starije osobe koje često imaju lošiji kvalitet života, češće pate od ograničenja u kretanju, sklonije su padovima, često imaju i oštećenje vida. Hipoglikemijski efekti nekih antidijabetičkih lekova, posebno sulfonilureje i insulina, takođe igraju ulogu.
Inkretinski efekat na kosti
Relativno novo otkriće u medicinskoj nauci je veza između metabolizma kostiju i metabolizma glikemije, a ključnu ulogu u tome igraju inkretini. Ovi hormoni iz digestivnog sistema stimulišu lučenje insulina iz beta ćelija Langerhansovih ostrvaca pankreasa, usporavaju apsorpciju hranljivih materija u krvotok iz organa za varenje, a takođe usporavaju pražnjenje želuca i smanjuju oslobađanje glukagona iz alfa ćelija.
Najpoznatiji inkretini (hormoni koji se luče iz creva nakon obroka i igraju ključnu ulogu u regulaciji nivoa šećera u krvi) su glukagonu sličan peptid-1 (GLP-1) i gastrični inhibitorni peptid (GIP).
Dejstvo inkretina na koštano tkivo ostvaruje se putem receptora koji se nalaze na osteoblastima i osteoklastima, gde smanjuju degradaciju kostiju i stimulišu njihovo formiranje.
Loše regulisani dijabetes negativno utiče na „inkretinski efekat“ na kosti, izazivajući nepovoljne posledice po remodeliranje kostiju. Pored toga, neregulisana glikemija smanjuje količinu receptora za vitamin D na osteoblastima, što dodatno otežava remodeliranje kostiju i doprinosi razvoju osteoporoze.
Dijagnostika i lečenje
Dijagnostički kriterijumi za utvrđivanje dijabetesa su jasno definisani: laboratorijske vrednosti glikemije natašte iznad 7,0 mmol/L, postprandijalne glikemije iznad 11,1 mmol/L, kao i prosečna tromesečna koncentracija glukoze (glikovani hemoglobin, HbA1c) iznad 6,5%.
Ovi kriterijumi su dovoljni za postavljanje dijagnoze dijabetesa.
Zlatni standard za dijagnozu osteoporoze je merenje gustine kostiju denzitometrijom (DKSA). Među analiziranim parametrima najvažniji je T-broj, koji upoređuje kvalitet kostiju kod mladih osoba istog pola. Ako je vrednost standardne devijacije između -1,1 i -2,4, govorimo o osteopeniji, dok nalaz ispod -2,5 ukazuje na osteoporozu.
Lečenje
Lečenje dijabetesa i osteoporoze je složen proces, posebno kod osoba srednjih i starijih godina koje često imaju više komorbiditeta. Pored specifične medicinske terapije, od suštinske je važnosti zdrava i uravnotežena ishrana, kao i redovna fizička aktivnost. Ovi faktori predstavljaju ključne pristupe u lečenju dijabetesa i osteoporoze.
Dokazano je da aktivno lečenje poboljšava prognozu, smanjuje mortalitet i sprečava najčešće komplikacije, uključujući kardiovaskularne bolesti i patološke prelome.
Prenela: N.R.
Izvor: Adiva.hr/Zdravlje.Kurir.rs